– Алмаз Төрегелдіұлы, бүгінгі денсаулық сақтау саласының ахуалы қандай? Не өзгерді? 
– Кеңес Одағы тұсында медицина тегін болды. Бүгінде көпшіліктің, әсіресе, осы жүйенің шапағатын көрген азаматтардың оны «сағынышпен» еске алатыны сондық­тан. Неміс канцлері Бисмарктың идеясына негізделген бұл жүйе аса көп қаржыны қажет етпегендіктен, Үкімет үшін қолайлы болды. Алайда сексенінші жылдарға қарай ақпараттық технологиялар қарқынды дами бастады. Халық бұрын-соңды көрмеген компьютерлік томография, магнитті-резонансты томография, ультрадыбыстық аппараттар мен жоғары технологиялы дәрі-дәрмек түрлері нарыққа көптеп ене бастады да, мұның барлығы біраз қаражат­ты қажет етті. КСРО-ның техно­ло­гия­лық жағынан артта қалуына байланысты меди­ци­­надағы мұндай жаңалықтар халық үшін қолжетімді болмады.
Кеңес заманында ел тұрғындары үшін Үндістан мен Югославияның дәрілерінен артық ештеңе жоқ сияқты көрінді. Ол уақытта Батыс Еуропаның дәрілері түсі­мізге де кірген жоқ. Өйткені оларды сатып алуға елде ақша болмады. Қыруар қаржы Одақтың тиімсіз экономикасын қолдауға және әскери-өнеркәсіп кешеніне жұмсалды. Денсаулық сақтау саласы содан ауысқан ақшаға ғана күнелтті. Батыстың алдыңғы қатарлы техно­ло­гияларының орнына кварц, УВЧ, барокамера сынды физио­тера­пияның күмәнді тәсілдері қолданылды. Дүниежүзі бас тартқан дәрі-дәрмектерді пайдалануға мәжбүр болдық. Дәрігерлеріміз бауыр, жү­рек, бүйрек ауыстыруды білмеді. Кеңестік денсау­лық сақтау жүйесі профи­лак­тикаға, яғни ауру­дың ал­дын алуға негізделді. Дәрігерлер көп қаржы мен күрделі операцияларды қажет ететін аурулардың алдын алуға күш салды. Қара­жат тапшылығына байланысты бас­тап­­қы медициналық-санитарлық көмек нысандары ауруға қарсы күрестің алдыңғы шебінде тұрды. «Елу жылда ел жаңа» де­мек­ші, қазіргі жағдай бұдан мүлдем бө­лек. Күн сайын технологиялар мен ин­но­­ва­циялар тіршілігімізге көптеп еніп жатыр.
– Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру мәселесі елімізде қызу талқы­лану­да. Сіздіңше, жаңа жүйені енгізуге деген қажеттілік неден туындады?
– Мұның бәрі дұрыс, әрине. Бірақ меніңше, алдымен клиникалық шеберлік дәстүрі мен емделушілердің сенімін қайта қалпына келтіру керек. Әр азаматтың өзіне ғана тән ерекшеліктерін, қалауы мен сұра­ныс­тарын ұғу үшін олармен өзара сенімге не­г­із­делген қарым-қатынас орнату аса ма­ңызды. Мемлекет қолда бар ресурс­та­рын эпидемияларға қарсы күреске, сани­тар­лық және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, салауатты өмір салтын насихаттауға және аурудың алдын алуға жұмылдырғаны жөн. Бір сөзбен айтқанда, «қоғамдық денсаулық сақтауды» нығайтуы шарт.
Емдеу мен диагностика мәселесіне келсек, азаматтардың медициналық қызметтерді сапасына, қолжетімділігіне қарай таңдау құқығы болуы тиіс. Мәселен, біз мейрамхананы, дәріхананы, стоматоло­гия­лық емхананы, тұрмыстық техника мен киім-кешекті, тіпті автокөлікті қалай таң­дай­тын болсақ, сапалы қызмет көрсететін білікті мамандарды да солай таңдауымыз керек. Әлбетте, сапалы нәрсенің құны төмен болмайтыны заңды. Оның үстіне емханаларды маңдайынан шертіп жүріп таңдап, емделуге екінің бірінің мүмкіндігі жете бермейді. Дей тұрғанмен кез келген адам ауыра қалса, сол ақшаны қайдан болса да табуға тырысады. Тіпті қарыз­да­нып та жатады. Соңғы кездегі көбейіп кет­кен жұрттан емге деп ақша жинау үрдісі – осының дәлелі. Яғни, ауырған кезде әркім өз күнін өзі көреді. Сондықтан сақтандыру жүйесіне қатысып, емнің ақысын «ортақ қазаннан», яғни сақтандыру қорынан төлеген жақсы емес пе? Енгізіліп жатқан сақтандыру жүйесінің негізгі артықшы­лығы – осы.
– Елімізде жекеменшік сақтандыру компаниялары бар. Әлеуметтік меди­цина­лық сақтандыру қорын не үшін құрды? 
– Ерікті медициналық сақтандыру қызметін, негізінен, ірі компаниялардың қызметкерлері пайдаланады. Өкінішке қарай, олардың қызметін қарапайым халықтың қалтасы көтере бермейді. Жекеменшік сақтандыру компаниялары үшін төлем қабілеті төмен, әсіресе, созыл­малы сырқаттарға шалдыққан науқастарға қызмет көрсету тиімсіз. Мәселен, АҚШ-та кейбір жекеменшік сақтандыру компа­ниял­ары Obamacare бағдарламасына қара­мастан, нарық үшін тиімсіз, тартымдылығы төмен аймақтар­мен, сондай-ақ созылмалы аурулармен ауыратын азаматтармен жұмыс істеуден бас тартты. Осы тұстағы тығырық­тан шығар жол – міндетті медициналық сақтандыру. Азаматтардың бәрі медици­налық сақтандыруға міндетті түрде үлес қосып, жарна төлеуі тиіс. Қазіргі тәртіп бойынша бастапқыда жарнаны жұмыс берушілер төлейді. Жұмыскерлердің өздері жүйеге бірер жылдан кейін қосылады. Осылайша, Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры түрінде ортақ қоржын құрылады. Елдің бәрі жүйеге бір кісідей жұмылып қатысатын болса қор азамат­тардың жасына, табысына, тұрғылық­ты жеріне қарамастан, оның медициналық қызметке деген сұранысын қанағаттан­дырар еді.
– ӘМС қорының ерікті сақтандыру компанияларынан айырмашылығы неде?
– Сақтандырылған азамат қай дәрігерге барып қаралу жағын өз бетінше шешеді. Жекеменшік емханаға барам десе де, мемлекеттік емхананы таңдайтын болса да өз еркі. Емделушілерден түскен ақша халық­тың игілігіне айналады. Денсаулық сақтау саласында бәсекелестік пайда болады. Бәсеке бар жерде сапа сын көте­ретін болады. Емдеу мекемелері емделу­шілер үшін тартымды болуға күш салады. Қордың жекеменшік сақтандыру компа­ния­ларынан айырмашылығы осында. Бұл жүйеде сапалы қызмет көрсететіндер ұтады. Емделушілердің көңілінен шыққан білікті дәрігерлер материалдық жағдайын жақсартып қана қоймай, еңбегіне лайықты беделге ие болады. Бұл маманның өзін-өзі жетілдіруіне, біліктілігін арттырып оты­руы­на серпін берері анық.
– Ендеше, ел тұрғындарының медицина­лық сақтандыру жүйесіне күмәнмен қарауы­на негіз бар ма?
– Әрине, қауіп жоқ емес. Мәселен, өзін-өзі жұмыспен қамтыған екі миллион­нан астам адамның сақтандыру жарнасын төлеуі қиын. Сондықтан қордың толық­қан­ды жұмыс істеуіне қажетті сома жинақ­тау жағы қиындық тудыруы әбден мүмкін. Көптеген адамдар тоқсаныншы жылдар­да­ғы сәтсіз тәжірибені алға тартып та жүр. Деген­мен бүгінде қор тізгінін ұстаған бі­лік­­ті басшылар дұрыс модель қалыптас­ты­рады, ал азаматтық қоғам жем­қор­лық пен жап­пай жауапсыздыққа тос­қа­уыл бола біле­ді деп сенемін.
– Әңгімеңізге рақмет.